‘Er is een klopjacht gaande op Kagame’s tegenstanders’
Michela Wrong Internationaal is Rwanda’s leider Paul Kagame al jaren de gevierde man, die laat zien dat Afrika zijn eigen problemen kan oplossen. Gaat hij door de nietsontziende manier waarop nu toch buiten zijn boekje?
Paul Kagame laat zijn emoties zelden zien. Alleen zijn naaste medewerkers weten wanneer het hommeles is. Dan zwellen de aders op in zijn slapen. Voor zijn medewerkers is dat een waarschuwing. Want Kagame heeft niet alleen het aanzien van de redder van Rwanda, hij staat ook bekend als een meedogenloos heerser die zonder schroom tegenstanders elimineert.
Aan Kagame wordt het succes toegeschreven van de wederopbouw van Rwanda na de genocide, die in 1994 – naar schatting – resulteerde in het vermoorden van tussen de vijfhonderdduizend en een miljoen Tutsi’s en gematigde Hutu’s. Kagame is prominent aanwezig op internationale podia, positioneert zich als de sterke leider die Afrika’s problemen kan oplossen zonder buitenlandse inmenging. Achter die zorgvuldig geconstrueerde façade schuilt een politiestaat, waarin politieke moorden niet uitzonderlijk zijn.
„De dood van de Rwandese dissident Seif Bamporiki in Zuid-Afrika past in een patroon”, zegt Michela Wrong. De Britse journalist deed vier jaar onderzoek naar Kagame en toont op basis van tientallen interviews met dissidenten diens keerzijde in haar boek Do not disturb, dat volgende maand verschijnt. Het gaat over de lange arm van de Rwandese leider.
Goed doordachte operatie
„Het patroon is dat bij een goed doordachte operatie van de Rwandese geheime dienst de balling uit zijn eigen veilige omgeving wordt gelokt, en dan wordt vermoord. Zo ging het ook met moordaanslagen op andere Rwandese dissidenten in Zuid-Afrika, zoals de afvallige kolonel Patrick Karegeya en Kayumba Nyamwasa (voormalig hoofd van Kagame’s inlichtingendienst, red.). Kagame’s ex-minister Seth Sendashonga werd in 1998 in Nairobi vermoord en ook andere tegenstanders in Afrika werden slachtoffer van Kagame’s wraakacties. Ik sprak met tenminste vier mensen die door de Rwandese geheime dienst werden benaderd om zulke moorden uit te voeren.”
Kagame heeft verschillende soorten vijanden, zegt Wrong: voortvluchtige aanstichters van de volkerenmoord, opposanten van zijn autocratisch beleid en afvallige medewerkers. De meeste van die vijanden hebben zelf geen schone handen, maar dat rechtvaardigt nog niet de jacht op hen die Kagame volgens Wrong heeft ingezet.
„De door Tutsi’s gedomineerde Rwandese regering heeft het altijd over het gevaar van extreme Hutu’s die de genocide willen voltooien. Onder dat mom is een klopjacht gaande op Kagame’s voormalige vertrouwelingen, kameraden die alles van hem weten. Karegeya was zijn schoolkameraad, ook Nyamwasa kent hij uit zijn jeugd. Ze kenden hem toen hij nog een heel gewone jongen was en in de straten van Kampala in Oeganda gestolen travellercheques en gesmokkeld goud verkocht. Zij kennen dus ook zijn persoonlijke zwakheden.”
Kolonel Nyamwasa en generaal Karegeya behoorden, net als later Kagame, tot het groepje Tutsi strijders van het Rwandese Patriottisch Front (RPF) dat in 1990 vanuit hun ballingsoord in Oeganda Rwanda binnenviel. Ze klommen op tot in de hoogste regionen van het RPF-bewind dat na de genocide de macht overnam. Ze namen deel aan moordpartijen op een geschatte vijftigduizend Hutu’s tijdens hun mars naar Kigali en voerden de invasie in Congo in 1996 uit. Daardoor verloren een paar miljoen Congolezen en opgejaagde Hutu’s het leven. „Kagame vreest mensen als Nyamwasa en Karegeya, omdat ze aanhang in het leger hebben en de geheimen kennen van Rwanda’s misdaden”, zegt Wrong.
Bijna paranoïde
De autocraat Kagame voelt zich onveilig, zegt Wrong, gedraagt zich bijna paranoïde. Zijn voormalige medewerkers vertelden Wrong hoe Kagame ze tijdens woedeaanvallen tegen hun achterwerk schopte en ze in het gezicht sloeg. „Hij sloeg zijn legerleider James Kabarebe eens in het gezicht ten overstaan van zijn soldaten. Hij heeft dat ook met ministers gedaan en met ambtenaren die te laat op een vergadering verschenen. Het gevaar van zulk gedrag van een leider is dat medewerkers hem naar de mond gaan praten. Je kunt je voorstellen dat er een grote druk bestaat op ambtenaren om de juiste statistieken te produceren over de ontwikkeling van het land. Daarom kan maar weinig vertrouwen worden gehecht aan de economische groeicijfers van Rwanda.”
Rwanda onder Kagame heeft het aanzien van een efficiënte staat. De hoofdstad Kigali maakte hij geliefd als internationaal conferentiecentrum (later dit jaar vindt de topconferentie van het Gemenebest er plaats) en hij stond aan het hoofd van de Afrikaanse Unie en de Oost-Afrikaanse Gemeenschap. Kagame rekent Bill Clinton, Bill Gates en Tony Blair tot zijn vrienden. Wrong: „Afrikaanse leiders zijn jaloers op hem. Zij denken: zo moet ik het ook doen. Zonder vrije pers, zonder oppositie en toch veel geld van buitenlandse donoren.”
De lange arm van Kagame’s veiligheidsdienst reikt tot in westerse landen, zoals Zweden, Groot-Brittannië en België. De dreiging die uitgaat van de Rwandese leider ging Wrong evenmin in de koude kleren zitten. „Vier jaar lang praatte ik met mensen die doodsbang zijn, die denken dat hun e-mails worden gelezen, die nooit via de telefoon zullen praten, die nooit geciteerd willen worden, die van de plaatselijke politie te horen kregen dat hun leven in gevaar is. Ik heb me steeds afgevraagd of ook ik niet aan de beurt zal komen.”
Misschien, hoopt Wong, is Kagame nu buiten zijn boekje gegaan. Wrong verwachtdat de ontvoering van Paul Rusesabagina eind juli maakt dat de façade rond Kagame in de ogen van de internationale gemeenschap instort. Als hotelmanager in de Rwandese hoofdstad Kigali redde Rusesabagina vele Tutsi’s tijdens de genocide, hij werd wereldwijd bekend nadat hierover de speelfilm Hotel Rwanda werd gemaakt. Rusesabagina ontwikkelde zich tot een fel criticus van Kagame. Hij werd vorig jaar door een vermeende medestander uit zijn ballingsoord in Texas gelokt. Door een list stapte hij nietsvermoedend in een door de Rwandese regering betaald privévliegtuig, en belandde in een gevangenis in Kigali.
„Een huiveringwekkende operatie. Hiermee toonde Kagame al zijn tegenstanders dat hij hen overal weet te pakken. Toch zal Rusesabagina’s rechtszaak veel oprakelen en ik denk dat Kagame er daardoor gehavend uitkomt.”
CV CORRUPTIE
De Britse journalist en auteur Michela Wrong (1961) schrijft over de rol van het Westen bij corruptie in Afrika. Haar bekendste boek is It’s Our Turn to Eat, the story of a Kenyan Whistle-Blower.
Bron: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/03/03/er-is-een-klopjacht-gaande-op-kagames-tegenstanders-a4034141